هنگامی که انتقال کالا ها و یا غیره به وسیله کشتی ، قایق و یا هر شناور دیگری از طریق دریاها ، اقیانوس ها ،دریاچه ها ، کانال ها و رودخانه ها انجام می‌گیرید ، حمل و نقل دریایی صورت گرفته است.
حمل و نقل دریایی یکی از مهم‌ترین روش های حمل و نقل است که بیشتر از ۹۰درصد از جابه جایی های بین‌المللی از این راه صورت می‌گیرد.
به طور کلی به جا‌به‌جایی با شناورها از روی اقیانوس، دریا،دریاچه،کانال ها،رودخانه را حمل و نقل دریایی می‌گویند.
این روش برای حمل ۳ نوع کالا مورد استفاده قرار می‌گیرد:

1. حمل بار فله
2. حمل خرده بار
3. حمل کانتینر

مزایای حمل نقل دریایی

1. مهم‌ترین دلیل اینکه بیشتر حجم حمل و نقل و تجارت ها از آب های آزاد و دریاها انجام می‌شود ارزانی این روش نسبت به بقیه روش‌ها است.
2. مزیت بعدی این نوع حمل و نقل ، توانایی جابه‌جایی حجم زیادی از بار است. با پیشرفت علم و ساخت کشتی های بزرگ‌تر، برای جابه‌جایی ، امکان حمل بار های سنگین وزن ، مقدور شده است و اکنون کشتی های پیشرفته توانایی حمل هزاران کانتینر را با خود به همراه دارند.
3. به دلیل اینکه انتقال بار در کانتینرها صورت می‌گیرد ، از این روش به عنوان روشی ایمن در حمل و نقل استفاده می‌کنند.ظرفیت حمل کالاها ، با استفاده از کشتی بسیار زیاد بوده ، به همین دلیل برای جابه‌جایی بارهای بزرگ و عظیم الجثه بسیار کاربرد دارد.
4. در حمل و نقل دریایی ، کمترین زیان و آسیب دیدگی دیده می‌شود ، به همین دلیل است که می‌توانید نام حمل و نقل دریایی را با عنوان ایمن ترین روش حمل و نقل بشنوید.

در کل می‌توان از حمل و نقل دریایی به عنوان بهترین انتخاب برای حمل کالاهای سنگین و حجیم با قیمتی ارزان و با کم‌ترین خسارت و آسیب دیدگی استفاده کرد.

نقش کانتینر

کانتینرها در حمل و نقل مزیت‌های کاربردی دارند که پنج مورد از آن‌ها را مورد بررسی قرار می‌دهیم:

1. دسته بندی اصولی اجناس در کشتی ، باعث می‌شود تا افراد با خیالی آسوده و دور از اضطراب کالاهای خود را از این طریق انتقال دهند و با دیگر کالاها اشتباه گرفته نشوند.
2. در این روش امکان دزدی بسیار پایین می‌باشد ، در حمل بار از طریق دریا شرایط سختی برای سرقت وجود دارد.این مزیت حمل بار از طریق دریا ، باعث شده تا افراد با خیالی راحت ، بارهای با ارزش و قیمتی خود را به راحتی از این طریق انتقال دهند.
3. با توجه به اینکه حمل بار در این روش با استفاده از کانتینرهای بزرگ و تجهیزات ویژه صورت می‌گیرد ، بار از انواع خسارت های طبیعی در امان است.
4. انتقال و تخلیه ی بار ، هم ابتدا و هم انتهای کار ، بسیار راحت و سریع صورت می‌گیرد.
5. کانتینر های موجود برای حمل بار ، دارای تجهیزات کامل از جمله خنک کننده ، تهویه هوا و … می‌باشد.با توجه به نوع بار ، از کشتی هایی مختص با همان بار استفاده خواهد شد.

بر این اساس ، کشتی های باربری به چند دسته ی عمده تقسیم می‌شوند که در ادامه در مورد هر یک توضیحی به اختصار داده می‌شود.

کشتی های یخچالی

این نوع کشتی، دارای تجهیزاتی از قبیل یخچال ، سرد کننده و … می باشد که با توجه به ماهیت کالا ، دمای آن قابل تنظیم و کنترل می‌باشند .

کشتی های مخصوص انتقال دام و طیور

در این نوع کشتی‌ها ، تمام الزامات (غذا ، آب و جایگاه مناسب و …) برای انتقال حیوانات مهیا می‌باشد.

کشتی های رو – رو (row-row)

از این نوع کشتی برای حمل تمام وسایل نقلیه ای که دارای چرخ می‌باشد مورد استفاده قرار می‌گیرد.طراحی این نوع کشتی‌های ترابری به گونه ای است که وسایل نقلیه در طول مسیر ثابت و بی حرکت باشند.

کشتی های مخصوص حمل گاز و تانکرهای نفت

این نوع کشتی ها از فناوری‌های بسیار پیشرفته بهره‌مند هستند.مقاومت این نوع کشتی ها بسیار زیاد بوده و سیستم پمپاژ برای بارگیری و تخلیه سوخت آن ها با دیگر کشتی ها متفاوت می‌باشند.

کشتی های کانتینر

بخش عمده ی حمل و نقل دریایی از طریق کشتی های کانتینری انجام می‌شود.این کشتی ها به صورت خودکار با جرثقیل های عظیم الجثه ی دروازه ای بارگیری و تخلیه می‌شوند.

کشتی های باری عمومی

این نوع کشتی برای جابجایی انواع زیادی از کالاها طراحی شده اند.

کشتی های فله بر: همان‌طور که از اسم این نوع کشتی مشخص است ، برای حمل و نقل بارهای فله استفاده می‌شود . تفاوتی که با سایر کشتی ها دارد در این است که بارگیری و تخلیه بار با جرثقیل های قاشقی صورت می‌گیرد.

اما با وجود تمام این مزایا می‌شود به موردی اشاره کنیم ، که ممکن است برای خیلی از افراد ، نقص بزرگی محسوب شود.

آن هم این است که حمل بار از طریق جاده ای و یا هوایی ، در کم ترین زمان ممکن صورت می‌گیرد اما در روش دریایی به این صورت نیست و این روش مدت زمان نسبتا بیشتری را شامل می‌شود.

در این روش ، بیشتر تجهیزات و دستگاه هایی در زمینه های پزشکی ، راهسازی ، اجزای مرتبط با صنعت خودروسازی و هواپیماها و کشتیرانی ها، تجهیزات ، وسایل اکثر کارخانه ها و همینطور کالاهای خوراکی و مصرفی به صورت فله ای و عمده منتقل می‌شوند.

ایران ، از طرف شمال و جنوب به کشورهای همسایه از طریق دریا راه‌های ارتباطی زیادی دارد ، به همین دلیل از نظر جغرافیایی ، برای انتقال بار به صورت بین المللی مناسب است.

ایران ، شامل خطوط دریایی زیادی است و بخش قابل توجهی از حمل و نقل بین المللی ، از طریق این روش صورت می گیرد. سالانه ترابری دریایی به کشورهایی مانند هند ، قطر و عمان ، سهم زیادی از ترابری دریایی در ایران را به خود اختصاص داده اند.

اگر بخواهیم از مهم‌ترین بنادر شمال کشورمان نام ببریم می‌توانیم به بندر انزلی و و بندر نوشهر اشاره کنیم .

چرا که بندر انزلی ، مشهورترین بندر شمال ایران می باشد و از مهمترین بنادر استان گیلان است.علت مشهور بودن این بندر ، این است که از چهار طرف خود ، مرزهای مشترکی با روسیه ، آذربایجان ، ترکمنستان و قزاقستان دارد. به همین دلیل با وجود اینکه ساحل دریای خزر ، بنادر زیادی را شامل می شود اما بندر انزلی از مهم ترین و شلوغ ترین آن ها می‌باشد.

بندر نوشهر نیز ، علاوه بر پر اهمیت بودنش در بحث تجاری و اقتصادی و شلوغی اش ، جزء زیباترین بنادر ایران است. در این بندر ، محصولات تولیدی زیادی را از طرف کارخانه های موجود در شهرهای اطراف، به کشورهای همسایه صادر می کند. قابل ذکر است که علاوه بر این دو بندر پراهمیت ، بسیاری از بنادر دیگر نیز ترابری از راه دریا را در شمال کشورمان انجام می‌دهند.

جنوب نیز مانند شمال کشور شامل بنادر مهمی در این حوزه می باشد. برای مثال بنادر چابهار ،بندرعباس و امام خمینی ، جزء این بنادر هستند. نقطه قوت بندر چابهار این است که به آب های آزاد دسترسی دارد و بسیاری از کشورهای همسایه ، واردات و صادرات خود را از طریق این بندر انجام می دهند و این امر است که برای کشور ، موجب درآمدزایی فراوان می‌شود.

در بندرعباس نیز ، روزانه سیل عظیمی از کشتی های ترانزیت در رفت و آمد هستند و هرگز این بندر برای هیچ شخصی نا آشنا نیست. بندر امام خمینی نیز جزء بزرگ ترین بنادر حمل و نقل دریایی ایران است و جزء مهم‌ترین مناطق بازرگانی کشور است.

قوانین موجود در حمل و نقل دریایی

در بسیاری از موارد ، کشورهای مختلف در رابطه با موضوعاتی یکسان ، قوانین متفاوتی دارند و به صورت کاملا متفاوت عمل می‌کنند ؛ اما خوشبختانه در حوزه ی ترابری دریایی ، تمام دنیا ، شامل قوانین یکسانی می‌باشد و قوانین حاکم بر این روش از حمل و نقل ، در کنوانسیون ها ، پروتکل ها و موافقت نامه های بین‌المللی تایید شده‌اند.

استعلام قیمت

در این نوع از حمل و نقل نیز مانند دیگر روش های انتقال بار ، برای کسب اطلاع از قیمت‌ها ، باید نوع بار ، حجم بار و مسافت را در نظر بگیریم. در این قسمت ، این موضوع قابل بیان است که در ترابری دریایی ، انتقال بار با وسیله ی نقلیه ی لنج از کشتی ارزان تر است ؛ زیرا کشتی ها توانایی انتقال بارهایی با حجم چندین تن را نیز دارند.

حمل و نقل دریایی به چند صورت انجام می گیرد؟

قابل ذکر است که گفته شود ، ترابری دریایی شامل دو روش ، مستقیم و غیرمستقیم می‌باشد.

در روش مستقیم هنگامی که کشتی از مبدا بارگیری می‌شود تا زمانی که به مقصد خود برسد ، هیچگونه توقفی نخواهد کرد و این امر باعث می شود تا بار در کمترین زمان به مقصد برسد .

اما در روش غیرمستقیم ، عملکرد به گونه ای دیگر است ، به نحوی که خود شامل سه دسته روش حمل و نقل می‌شود که در ادامه در مورد آنها توضیح داده می‌شود.

روش اول کراس استافینگ می باشد.هنگامی مورد استفاده قرار می گیرد که امکان دسترسی مستقیم از مبدا به مقصد وجود ندارد.در این روش علاوه بر بنادر مبدا و مقصد ، یک بندر واسط هم قرار می گیرد ، که باعث انتقال بار از مبدا به مقصد می‌شود.

روش دیگر ، ترانشیپ می باشد ؛ هنگامی مورد استفاده قرار می گیرد که امکان حمل و نقل کالا ، به صورت مستقیم نباشد.عمدتا تخلیه و بارگیری به صورت مجدد در بندر صورت می گیرد و بارگیری اولیه از طریق کامیون یا دیگر وسایل نقلیه در خشکی انجام می‌شود.

و آخرین روش از دسته ی انتقال غیرمستقیم در این نوع ترابری ، چارترینگ می باشد ؛ برای کالاهایی که شامل دسته بندی نمی باشند و یا بسیار حجیم هستند ، به صورت کامل اجاره می شوند.البته این فرآیند تحت روش چارتر میباشد و از نظر اعتبار سندی ، بانک ها قبولش نمی‌کنند.

در ادامه به دو روش دیگر برای انتقال در این حوزه می‌توانیم اشاره کنیم؛ روش های گروپاژ و بالک.

گروپاژ از رایج‌ترین روش های حمل و نقل دریایی در ایران محسوب می شود.در این روش چند تاجر با یکدیگر به تفاهم رسیده و بین خودشان قراردادی در راستای انتقال کالا به صورت گروهی تنظیم و امضا می‌کنند .

این روش مسئله ی انتقال بارهای کوچک از طریق دریا را نیز برطرف کرده است. روش بالک شباهت زیادی به چارترینگ دارد و شامل بسیاری از مواد که بسته بندی خاصی ندارند می‌شود.

تفات اصلی که این روش با روش چارترینگ دارد این است که ، در بالک تمامی کالاها، چه بزرگ ، چه کوچک ، فاقد بسته بندی می‌باشند. کشتی هایی که برای کالاهای فله خشک مورد استفاده قرار می‌گیرند ، با کشتی هایی که برای حمل مایعات در نظر گرفته شده ، کاملا تفاوت دارند.

شاید این سوال ذهن خیلی از افراد را در بر بگیرد ؛ آن هم این که ، بیمه حمل و نقل دریایی دقیقا چه نوع خساراتی را تحت پوشش خود قرار می‌دهد. برای پاسخ دادن به این سوال ،باید گفت فقط خساراتی که تصادفی و غیرقابل پیش‌بینی هستند ، تحت این بیمه قرار می‌گیرند. به این مورد توجه داشته باشید که خطراتی مانند فاسد شدن مواد ، زنگ زدگی آهن و یا مواردی مشابه ، به هیچ عنوان در پوشش بیمه قرار نخواهند گرفت.

همچنین شما می‌توانید با پر کردن فرم استعلام قیمت حمل، از هزینه حمل دریایی کالا خود با خبر شوید.