ایران و چین دو کشور بزرگ و تاثیرگذار در آسیا هستند که تاریخچه رابطه آن‌ها به چندین قرن پیش باز می‌گردد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که تاریخ رابطه ایران و چین به بیش از ۲۶۰۰ سال پیش می‌رسد. این دو کشور باستانی از عهد ساسانیان با یکدیگر تعامل داشتند و در دوره احداث جاده ابریشم و حتی الان که چین به دنبال احیای جاده ابریشم است  این روابط به اوج خود رسید. اگرچه در برخی دوره‌ها ارتباطات کمتر شده بود، ولی بعد از ظهور اسلام، این مناسبات دوباره به توسعه رسید.

از دوران قاجار تاکنون، رابطه دوجانبه این دو کشور بسیار تحول یافته و به‌ویژه در دهه‌های اخیر، روابط سیاسی، اقتصادی و فرهنگی بین ایران و چین توسعه یافته است.

رابطه ایران و چین بعد از تاسیس چین جدید

در دوران جدید، تاریخ رابطه  ایران و چین به سال‌های ابتدای قرن بیستم بازمی‌گردد. در سال ۱۲۹۹ شمسی، اولین گام‌های همکاری بین دو کشور با امضای عهدنامه مودت کنسولی و قضائی در رم به‌وقوع پیوست. در اوایل قرن بیستم، انقلاب دموکراتیک بورژوازی در چین همزمان با انقلاب مشروطیت در ایران روی داد. انقلاب‌گران دو کشور به دور از یکدیگر، از روند تحولات اجتماعی همدیگر آگاه بودند. خصوصاً انقلاب‌گران چین پس از آگاهی از انقلاب مشروطه، از آن الهام گرفتند. انقلاب مشروطه، پایه‌های حکومت قاجار را لرزاند و در سال ۱۹۱۱، انقلاب چین باعث ویرانی دودمان سلسله چینگ شد و آن را نابود کرد. پس از آن، تاریخ چین و ایران به طور مشابه و در همزمان پیش رفت.

در سال ١٩٢٠، در حالی که چین در اجلاس صلح پاریس تحقیر شده بود و دولت پادشاهی قاجار در حال فروریختن بود، «قرارداد دوستی بین چین و فارس» در رم ایتالیا امضا شد. طبق این قرارداد، دو کشور سفیر، وزیر مختار و کاردار خود را به کشور یکدیگر اعزام می‌کردند. با این حال، به دلیل ضعف قوای دو کشور و گرفتاری آنها در جنگ‌های داخلی و رسیدگی به روابط خود با قدرت‌های غربی، این قرارداد به اجرا گذاشته نشد و پیشرفتی در روابط دو کشور حاصل نشد.

در طول جنگ جهانی دوم، آمریکا به چین در جنگ ضد ژاپنی کمک کرد و دو کشور با هم هم‌پیمان شدند. در سال ١٩۴۲، ایران نیز پس از اشغال توسط نیروهای کشور‌های هم‌پیمان، وارد بلوک کشور‌های هم‌پیمان آمریکا شد.

در ماه سپتامبر ١٩۴۵، ایران اداره وزارت مختار خود را در شهر چونگ ‌چینگ، پایتخت موقت چین، دایر کرد. با این حال، این کار به منزله عمل حاکمیت مستقل دو کشور تلقی نشد و بیشتر نشانه دو کشور هم‌پیمان بود.

پس از پایان جنگ جهانی دوم در سال ١٩۴۵، دولت ملی چین پایتخت خود را به شهر نانجینگ منتقل کرد.در ماه فوریه سال ۱۹۴۶، مأموریت نمایندگی ایران در چونگ چینگ از سطح وزیرمختاری به سفارت ارتقا یافت. در این زمان، سیدعلی‌ نصر، وزیرمختار ایران، به عنوان سفیر ایران در چونگ چینگ منصوب شد. او در این شهر اقامت داشت.

در دوران قاجار، ایران به عنوان یکی از مراکز تجاری در مسیر جاده ابریشم، توانست با رابطه تجارت با چین برقرار کند. صادرات محصولات ایرانی مانند پشم، ابریشم و چای به چین از این دوران آغاز شده است. همچنین در دوران پهلوی، رابطه ایران و چین به دلیل تأثیرات اقتصادی نفت، توسعه یافت.

در دورانی که جهان به تحولات عظیمی شاهد بود و منطق نظامی‌گری بر روابط بین کشورها حاکم شد، دو کشور ایران و چین به دلیل مطامع سیاسی و نظامی قدرت‌های جنگ‌طلب، قربانی شدند. این موضوع باعث قطع و سردرگمی روابط فرهنگی و سیاسی بین دو کشور شد و هیچگونه فعالیت و تبادل فعالیتی بین دو کشور انجام نگرفت.

رابطه  فرهنگی ایران و چین قبل از انقلاب اسلامی (رابطه ایران و چین)

پس از برپایی جمهوری خلق چین در سال ۱۹۴۹، این کشور به همراه شوروی عضو اردوگاه سوسیالیستی شد. در سال ۱۹۵۰، جنگ کره آغاز شد و چین به عنوان یکی از طرفین با آمریکا درگیر شد. این موضوع باعث شد که روابط چین و آمریکا به دشمنی تبدیل شود و برقراری رابطه بین ایران و چین  نیز مانع شود. در مدت ۲۲ سال از سال ۱۹۴۹ تا ۱۹۷۱، ایران جمهوری خلق چین را به رسمیت نشناخت و با جزیره تایوان روابط سیاسی داشت. همچنین، ایران همواره از سیاست آمریکا در جلوگیری از عضویت چین در سازمان ملل متحد حمایت کرد. در آن زمان، تجارت بین چین و ایران محدود بود و هیچ رفت‌وآمدی نداشتند. جنگ سرد باعث جدایی ایران و چین شد.

در قرن بیستم، چین با «انقلاب بزرگ فرهنگی» درگیر بود و هم‌چنین برای رقابت با شوروی در صحنه بین‌المللی آماده می‌شد. همچنین، در میدان جنگ ویتنام، به طور غیرمستقیم با آمریکا رقابت می‌کرد. این انقلاب فرهنگی، سیاست خارجی چین را نیز تحت تأثیر قرار داد و مناسبات با حکومت‌های منطقه، به جز مصر، در رکود قرار گرفت. با تغییر نگرش آمریکا در آغاز دهه ۱۹۷۰، رژیم شاه نیز فرصت را غنیمت شمرد و با فرستادن خواهران شاه به چین، قدم‌هایی برای آغاز مجدد رابطه ایران و چین  برداشته شد. در سال ۱۹۷۱، با میانجیگری پاکستان، نمایندگان چین و ایران برای برقراری روابط سیاسی، مذاکرات خود را آغاز کردند. سال ۱۹۷۸، با رسیدن موج انقلاب اسلامی در ایران، حکومت سلطنتی پهلوی سقوط کرد و جمهوری اسلامی ایران تأسیس شد.

رابطه ایران و چین بعد از پیروزی انقلاب اسلامی

در سال ۱۹۷۹، چین با باز شدن درها، سیاست سیاسی خود را تغییر داد و با آمریکا روابط دیپلماتیک برقرار کرد. در همان سال، انقلاب اسلامی توسط امام خمینی (ره) رهبری شده و جمهوری اسلامی تأسیس شد. این دو رویداد، ساختار سیاسی بین المللی را در پایان دوران جنگ سرد تحت تأثیر قرار داد و روابط بین چین و ایران نیز تحت تأثیر قرار گرفت. چین به سمت باز شدن درها حرکت کرد و با آمریکا روابط دیپلماتیک برقرار کرد، در حالی که جامعه سیاسی ایران به سمت استقلال و قطع وابستگی به خارج از کشور و حرکات انقلابی و اسلامی تحول یافت. بنابراین، سیاست‌های چین و ایران در این دوره مخالف یکدیگر بودند و بنابراین رابطه بین این دو کشور به سردی گرایید.

بعد از اشغال سفارت آمریکا توسط دانشجویان پیرو خط امام و شروع جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، چین اعلام بی‌طرفی کرد. با اعلام سیاست «نه شرقی، نه غربی» توسط جمهوری اسلامی، روابط ایران و چین توسعه پیدا کرد و همکاری‌های سیاسی و فرهنگی افزایش یافت همچنین، ایران و چین در زمینه حقوق بشر، مسئله تایوان و تحریم‌های بین‌المللی با هم همدردی کردند و همکاری‌های فرهنگی نیز در پیش رفت.در این شرایط، تبادلات مقامات عالی‌رتبه دو کشور و افزایش تجارت و اقتصادی، امکان همکاری‌های فرهنگی را فراهم کرد.

مطالب پر طرفدار:

مشاغل پردرآمد چین

یوان دیجیتال