کشور ایران همواره به عنوان یکی از کشورهای مهم شناخته می‌شود که با داشتن جایگاه و موقعیت جغرافیایی استراتژیک توانسته جز کشورها مهم قرار بگیرد و همین مسئله باعث شده تا تجار بسیار زیادی در طول تاریخ از ایران عبور کرده و همواره فرآیند حمل و نقل کالا در ایران به عنوان یکی از موضوعات بسیار مهم شناخته شود.
در همین راستا یکی از نکات مهمی که باید بدانید این است که گمرک در ایران تاریخچه طولانی داشته و همواره یکی از موضوعات بسیار مهم به حساب می‌آمده. در همین راستا در این مطلب قصد داریم تا نگاهی به تاریخچه گمرک ایران انداخته و در رابطه با توضیحات جامع و کاملی را به شما ارائه دهید، پس با ما همراه باشید تا تاریخچه گمرک ایران را مورد بررسی و ارزیابی قرار دهیم.
گمرک چیست
پیش از آن که بخواهیم نگاهی به تاریخچه گمرک در ایران انداخته و در رابطه با آن صحبت کنیم بهتر است تا شما را با مفهوم گمرک آشنا کرده و در رابطه با آن صحبت کنیم. در بخش اول به منظور بررسی گمرک باید به این نکته اشاره کرد که ریشه این نام چیست و چرا در فارسی از این کلمه استفاده می‌کنیم.
به منظور بررسی این مسئله باید گفت که کلمه گمرک از ریشه کلمه کمرسیوم گرفته شده است و در زبان های فرانسه و انگلیسی کلمه کومرس به معنای تجارت و مبادله کالا است. بسیاری از افراد اعتقاد دارند که نویسندگان پس از فتح قسطنطنیه توسط دولت عثمانی این واژه را از زبان یونانی گرفته و آن را به زبان ترکی و به صورت کومروک استفاده کردند و کلمه گمرک که امروزه در زبان فارسی شاهد استفاده از آن هستیم از ریشه ترکی آن گرفته شده است.
گمرک در واقع عبارت است از سازمان دولتی که مسئول اجرای قوانین گمرکی و همچنین اخذ حقوق و عوارض ورودی و خروجی کالا است. همچنین گمرک محصول اجرای قوانین و مقرراتی است که مربوط به ترانزیت، واردات و صادرات کالا است.
تاریخچه گمرک در ایران
پس از آنکه شما را با معنا و مفهوم گمرک آشنا کردیم بهتر است تا نگاهی به تاریخچه گمرک ایران بیاندازیم. به منظور بررسی این مساله بسیار مهم باید گفت که گمرک در ایران سابقه و تاریخچه طولانی داشته و بر اساس بررسی صورت گرفته از زمان اشکانیان شاهد گمرک در ایران بودیم. در این دوران آن چه وارد کشور می‌شد مثل ابریشم، ادویه، کالاهای رومی و… در دفاتر مخصوصی به ثبت رسیده و صاحبان آن حقوق معینی داشتند.
در این دوره صادرات از پرداخت حقوق گمرک معاف بوده و در دوره های بعد نیز در کشور ایران شاهد رویه تجارت آزاد بودیم. نکته مهمی که باید به منظور بررسی تاریخچه گمرک ایران بدانید این است که از زمان صفویه به بعد کالاهای وارد شده به کشور دارای حقوق و عوارض بودند که با آن‌ها فرضه گفته می‌شد.
نکته دیگری که باید به آن توجه داشته باشید این است که عوارض گمرکی کالاهایی که از طریق خلیج فارس وارد می‌شد با توجه به کیفیت آن‌ها مشخص می‌شد.
تاریخچه گمرک در ایران در دوران معاصر
اگر بخواهیم نگاهی به تاریخچه گمرک در دوران معاصر بیاندازیم باید گفت که در سال ۱۲۷۷ هجری شمسی بر اساس عهدنامه ترکمنچای اجاره گمرک لغو شد. در این عهدنامه ذکر شد که کالاهای وارداتی از روسیه فقط ۵ درصد باید گمرک پرداخت کنند و سه سال بعد سایر دولت‌ها نیز به عنوان دولت کاملة الوداد شناخته می‌شدند نیز چنین مزایایی دریافت کردند و در واقع حقوق گمرکی در ایران بدون معامله شدن با دولت ایران به صورت ۵ درصدی محاسبه می‌شد.
پس از گذر از این دوران بود که در زمان مظفرالدین شاه و در دوران صدارت امین الدوله ایران اقدام به استخدام مستشاران بلژیکی کرد تا در حوزه گمرک به ایرانیان کمک کنند. بنا به پیشنهاد رئیس مستشاران بلژیکی و با فرمان همایونی در سال ۱۳۱۸ هجری قمری اجاره گمرک خانه و وصول عوارض داخلی مقرر شد.
پس از استقلال مشروطیت، امکان اعمال قوانین مختلف از مستشاران بلژیکی گرفته شد و اداره کل امور را تحت نظارت وزارت دارایی قرار گرفت. رفته رفته با پیشرفت ایران قوانین و مقررات گمرکی را نیز دستخوش تغییرات شد و شاهد پیشرفته شدن ایران در این حوزه بودیم.
همین مسئله باعث شد تا در سال های ۱۳۱۵، ۱۳۲۰، ۱۳۲۹ و ۱۳۳۲ شاهد تغییرات مختلفی در قوانین گمرک ایران باشیم. همین مسئله باعث شد تا شاهد بهبود وضعیت کشور ایران در این حوزه باشیم. سپس با استفاده از تجربیات بین المللی قانون تعرفه گمرکی در سال ۱۳۳۷ به تصویب مجلس شورای ملی رسید.
این قوانین و مقررات با توجه به تجربیات بین المللی و بررسی سایر کشورهای جهان به وجود آمد و همین مسئله باعث شد تا درآمد ایران از گمرک به طرز چشمگیری افزایش پیدا کرده و شاهد تامین بخش بسیار زیادی از بودجه کشور از راه گمرک باشیم.
تاریخچه گمرک ایران پس از انقلاب
نکته مهمی که باید به آن توجه کنید این است که پیش از انقلاب عمده قوانین گمرکی ایران بر اساس تجربیات کشورهای اروپایی بود و پس از انقلاب تلاش شد تا در این قوانین بازبینی و بازنگری جدی صورت گیرد تا قوانینی که در آن مشکلات گوناگونی وجود داشت اصلاح شده و شاهد بهبود وضعیت گمرک ایران باشیم.
در همین راستا از ابتدای انقلاب شاهد بازنگری های مختلفی بر روی قوانین گمرکی ایران بودیم اما بی شک یکی از مهم‌ترین این بازبینی‌ها در سال ۱۳۹۰ اتفاق افتاد و قوانین گمرک ایران به صورت کامل بازبینی و بازنگری شد.
موضوع لازم به ذکر آن است که آن چه که امروزه به عنوان قوانین گمرک ایران شناخته می‌شود، در واقع قوانینی است که پس از بازنگری که در سال ۱۳۹۰ اتفاق افتاد به مقررات و قوانین گمرک ایران اضافه شد.
آینده گمرک ایران
با وجود این که شرایط گمرک ایران در وضعیت نسبتا خوبی قرار دارد، اما باز هم ایران با استانداردهای جهانی فاصله بسیار زیادی دارد و با توجه به پتانسیل این کشور انتظار می‌رود که گمرک ایران در آینده رشد بسیار زیادی داشته باشد.
آن چه که انتظار می‌رود این است که در آینده شاهد استفاده بیشتری از ظرفیت های گمرک ایران باشیم و دولت بتواند با استفاده از این ظرفیت‌ها رشد بسیار زیادی کرده و درآمدهای بالایی از طریق گمرک داشته باشد.
اگر در خصوص امورگمرکی نیاز به مشاوره دارید کافی است که با ما تماس بگرید تا تیم تخصصی ما به صورت رایگان به شما مشاوره در امور گمرکی دهد، از طریق دکمه زیر با ما در ارتباط باشید.
