حتما با واژه دامپ در بازارهای مالی برخورد داشته باشید مفهوم این کلمه معنای چندان مثبتی ندارد اما در زمینه تجارت بین الملل می توان از آن برداشت های مثبتی داشت. در دنیای تجارت، رقابت موضوعی است که همه شرکت ها را به تکاپو می اندازد تا بتوانند کالایی با کیفیت تر از رقبا و البته با قیمتی به صرفه تر ارائه دهند. وقتی رقابت شدید شود ممکن است شرکت ها دست به اعمالی بزنند که برایشان سودمند است اما نهایتا روی اقتصاد بین الملل تاثیرات مخربی دارد. در این مطلب قصد داریم به بررسی موضوع دامپینگ در تجارت بین الملل بپردازیم.

دامپینگ به چه معناست؟

دامپینگ را در تجارت بین الملل با معنای قیمت شکنی و بازارشکنی می شناسند. دامپینگ یعنی یک صادرکننده کالا محصولش در خارج از کشور ارزان تر از داخل کشور باشد. این موضوع معمولا زمانی اجرا می شود که صادرات یک محصول در حجم خیلی زیاد صورت بگیرد.

بالاتر اشاره کردیم که این روش می تواند اثر مخرب هم داشته باشد. حقیقت این است که این کار روی صنعت تولید داخلی تاثیرات نامطلوبی خواهد گذاشت. علاوه بر این دامپینگ به چالش کشیدن رقبا با یک حرکت ناعادلانه است که هم تولید کنندگان کشور وارد کننده و هم صادر کنندگان کشور مبدا را به خطر می اندازد.

آیا دامپینگ غیر قانونی است؟

سازمان تجارت جهانی تنها در صورتی از دامپینگ پیشگیری می کند که مستندات نشان دهد این کار باعث آسیب به تولید داخلی یک کشور و ایجاد رکود و عقب ماندگی در صنعت داخلی آن می شود. به جز این سازمان تجارت جهانی مانعی برای دامپینگ ندارد.

اساس کلمه دامپ دارای ریشه های منفی است و در بازار های مالی هم حتی کسانی که اهل رقابت هستند دامپینگ را ناعادلانه و ناسالم خطاب می کنند. یکی از گروه های مخالف دامپینگ انجمن های کارگری هستند که معتقدند دامپینگ تاثیر منفی بر زندگی کارگران می گذارد.

انواع دامپینگ

دامپینگ را می توان از روش های مختلفی دسته بندی کرد. در ادامه انواع مختلف این استراتژی را شرح می دهیم.

دامپینگ پراکنده یا متناوب

دامپینگ پراکنده به شکلی پیشبینی نشده انجام می شود. این موضوع می تواند زمانی اتفاق بیفتد که یک کالا بیش از میزان برنامه ریزی شده تولید شود و یا بعد از فروخته شدن کالا هنوز سهام فروخته نشده ای از آن وجود داشته باشد.

دامپینگ پراکنده زمانی رخ می دهد که تقاضای خارجی یک کالا این اجازه را به تولید کننده دهد. بعضی تولیدکنندگان با این کار بازارهای جدید را برای حضور خود بررسی و آماده می کنند. در این نوع دامپینگ سعی می شود تنها هزینه تولید و حمل و نقل به خزانه تولید کننده برگردد تا خسارت به حداقل برسد.

دامپینگ مداوم

دامپینگ مداوم به نوعی از این استراتژی گفته می شود که تولید کننده در کشور خود انحصار طلب باشد و در کشور خودش کالا را با قیمت بالا عرضه کند و باقی مانده تولید را در کشورهای خارجی با قیمت پایین عرضه کند. آنچه برای انجام این موضوع لازم است این است که کشش تقاضای خارجی از کشش تقاضای داخلی برای یک کالا بیشتر باشد در نتیجه با کاهش هزینه تولید، تولید کننده قیمت کالا را در داخل کاهش نمی دهد و در عوض قیمت پایین خود را در بازار خارجی حفظ می کند. این حفظ قیمت به خاطر آن است که تقاضا برای کالای او در بازار خارجی بیشتر است.

دامپینگ غارتگر

دامپینگ غارتگر که بسیار مخرب است دقیقا با هدف نابود کردن رقبا صورت می گیرد. در این نوع این روش یک انحصارگر کالای خود را بسیار ارزان عرضه می کند تا رقبا را نابود کند. بعد از این که رقبا از این کار او ضربه خوردند دوباره قیمت کالای خود را افزایش می دهد.

چرا دامپینگ انجام می شود؟

این کار شاید در ظاهر اشتباه به نظر برسد و حتی در کوتاه مدت باعث شود تولیدکننده ضرر کند ولی در بلند  مدت سود بیشتری را نصیب او خواهد کرد چرا که این کار سهم تولید کننده را در بازار فروش بین المللی بالا می برد.

دامپینگ در واقع برای ایجاد یک بازار رقابت تنگاتنگ انجام می شود که معمولا برنده این رقابت همان کسی است که رقابت را شروع کرده است. این پیروزی به دلیل آن است که نهایتا او تعیین می کند که بازار مصرف پذیرای چه قیمتی باشد. در ادامه به دلایل مختلف انجام دامپینگ از سوی تولید کنندگان می پردازیم.

پیدا کردن جایگاه در بازار خارجی

انحصارطلبان ممکن است با استفاده از دامپینگ سعی کنند که جایگاهشان را در بازار خارجی پیدا کنند یا این که بتوانند با این کار در بازار بقا پیدا کنند. برای این کار او مجبور است مقداری ضرر را در کوتاه مدت متحمل شود.

فروش کالای مازاد

همانطور که بالاتر اشاره کردیم برخی از انواع این استراتژی زمانی صورت می گیرند که مقداری کالای مازاد بر برنامه تولید شده باشد. زمانی که کالایی بیشتر از حجم فروش بازارهای داخلی تولید می شود تولید کننده برای جبران باید آن ها را در بازار خارجی با قیمت پایین بفروشد.

گسترش صنعت

یک تولیدکننده می تواند برای این که صنعت خود را گسترش دهد از دامپینگ استفاده کند. با گسترش صنعت بسیاری مزایای اقتصادی نصیب او خواهد شد. یکی از این مزایا کاهش هزینه تولید کالای اوست که می تواند با فروش بیشتر سود زیادی نصیب او کند.

ایجاد روابط تجاری جدید

تولیدکننده ممکن است بخواهد برای این که روابط تجاری جدید خود را در خارج از کشور توسعه دهد کالای خود را با ققیمت پایین در بازار خارجی بفروشد. با این کار او روابط جدید خود را با این کشورها از طریق بازارشان برقرار می کند.

تاثیرات دامپینگ بر کشور وارد کننده

تولیدکنندگان کشور وارد کننده کالا، تا زمانی که این روند ادامه داشته باشد متضرر خواهند شد. اگر دامپینگ ادامه دار باشد برای کشور وارد کننده بسیار خطرناک است. کالاهای مصرفی ارزان قیمت ذائقه مردم را تغییر خواهند داد و در نتیجه این تغییرات با بازگشت قیمت های دامپ شده به جای اصلی خودشان کشور وارد کننده متحمل ضرر خواهد شد. وقتی یک تولید کننده با استفاده از دامپ رقبایش را حذف کرد، کشور وارد کننده نهایتا مجبور خواهد شد که کالاهای همان تولید کننده را با قیمت بالاتر بخرد.

اثرات دامپینگ بر کشور صادرکننده

دامپینگ نه تنها بر کشور وارد کننده بلکه بر کشور صادرکننده نیز اثر منفی خواهد داشت. مصرف کنندگان داخلی وقتی یک تولید کننده دامپینگ انجام می دهد معمولا مجبور خواهند شد که کالاها را با قیمت بالاتری خریداری کنند که این کار روی قدرت خرید آن ها تاثیر خواهد گذاشت. البته اگر دامپینگ تولید کننده به دلیل تولید مازاد باشد این موضوع می تواند به کاهش قیمت در بازار داخلی منجر شود که به نفع مصرف کننده داخلی است.

اگر دامپینگ به نظرتان کار ناعادلانه و غیر اخلاقی آمد باید این نکته را اضافه کرد که در دنیای تجارت سود و زیان است که معنا دارد و هر چیز دیگری در این زمینه بی معناست. تولیدکنندگانی که قدرت اقتصادی بیشتری دارند همیشه بدنبال این هستند که تولیدکنندگان کوچک تر را از صحنه حذف کنند.